De gemeente Utrecht heeft in 2024 bij zeven demonstraties cameradrones ingezet en in één geval ook een videosurveillance-auto. Dit blijkt uit antwoorden van burgemeester Sharon Dijksma op schriftelijke vragen van de gemeenteraadsfracties van D66, PvdD, GroenLinks, Student & Starter en BIJ1. De partijen vroegen om opheldering na berichten van Amnesty International over toenemende klachten van demonstranten over gezichtsherkenning en preventieve ID-controles.

Aantal inzetten in 2024 en 2025
In 2024 vonden in Utrecht 522 demonstraties plaats, waarvan bij zeven (1,3%) cameratoezicht werd ingezet. In alle gevallen ging het om drones, en slechts één keer werd ook een surveillance-auto gebruikt. In 2025 (tot en met 19 mei) zijn drones bij vier demonstraties ingezet, maar geen videosurveillance-auto’s.

Vast cameranetwerk en privacy
Naast mobiele camera’s maakt de gemeente ook gebruik van vaste openbare-ordecamera’s in de stad. Dijksma geeft aan dat niet wordt bijgehouden bij hoeveel demonstraties deze worden gebruikt. Beelden worden standaard 28 dagen bewaard, tenzij er strafbare feiten op staan.

Veiligheid als prioriteit
De burgemeester benadrukt dat cameratoezicht alleen wordt ingezet bij veiligheidsrisico’s, met als hoofddoel de bescherming van demonstranten. "In sommige gevallen worden camera’s gebruikt als onderdeel van een pakket aan maatregelen om demonstranten te beschermen tegen agressie van buitenaf," aldus Dijksma.

Zorgen over intimiderend effect
Dijksma erkent dat cameratoezicht een afschrikwekkend effect kan hebben. Als demonstranten aangeven zich geïntimideerd te voelen, geeft de politie ter plaatse uitleg over het doel van de inzet. Verder stelt de burgemeester dat Utrecht geen camera’s met gezichtsherkenning gebruikt en dat de politie geen preventieve ID-controles uitvoert tijdens demonstraties.

Amnesty’s waarschuwing
Amnesty International heeft eerder gewaarschuwd voor de inzet van surveillancemiddelen bij protesten, omdat dit het recht op vreedzame demonstratie kan ondermijnen. Uit een recent rapport blijkt dat demonstranten in Nederland steeds vaker klagen over intimidatie door politie-surveillance. Utrecht lijkt echter terughoudend met gezichtsherkenning en ID-controles, in tegenstelling tot sommige andere gemeenten.

Toekomstig beleid
D66 en GroenLinks hebben aangegeven verder te willen praten over transparantie rond cameragebruik. BIJ1 en PvdD pleiten voor strengere regels om privacy te waarborgen. De burgemeester houdt vooralsnog vast aan het huidige beleid, maar benadrukt dat elke inzet van camera’s zorgvuldig wordt afgewogen.

*(Bronnen: Gemeente Utrecht, Amnesty International, politiegegevens 2024-2025)